Το «λάθος» στο DNA των αλόγων που άλλαξε την ιστορία του ανθρώπου

Η εξημέρωση του αλόγου υπήρξε καθοριστική στην ιστορία του ανθρώπου, αλλάζοντας όχι μόνο τον τρόπο μετακίνησης, αλλά και τον ίδιο των πολιτισμό με τη δημιουργία εμπορικών δρόμων και δικτύων. Ωστόσο, αυτό που μέχρι πρότινος δεν ήταν πλήρως κατανοητό είναι πώς τα άλογα εξημερώθηκαν και από ζώα της στέπας έγιναν μέσο μεταφοράς ανθρώπων, στρατιωτών και εμπορευμάτων.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science, μία και μόνο μετάλλαξη, ένα γενετικό λάθος σε ένα γονίδιο, άλλαξε για πάντα τα σωματικά χαρακτηριστικά των αλόγων. Η διάδοση, μάλιστα, αυτής της μετάλλαξης ήταν τόσο γρήγορη, που μέσα σε λίγες εκατοντάδες χρόνια τα άλογα της Ευρασίας άλλαξαν ριζικά.

Τα πρώτα βήματα της εξημέρωσης

Όπως διαβάζουμε στο ZME Science, η ερευνητική ομάδα μελέτησε εκατοντάδες δείγματα αρχαίου DNA αλόγων και κατέγραψε δείκτες που σχετίζονταν με τη συμπεριφορά, το μέγεθος και την εμφάνισή τους. Τα πρώτα ίχνη εξημέρωσης φαίνεται ότι δεν είχαν να κάνουν με το χρώμα ή το ύψος, αλλά με τον χαρακτήρα. Ένα γονίδιο που επηρεάζει το άγχος φαίνεται να έκανε τα άλογα πιο ήρεμα και ανεκτικά στην ανθρώπινη παρουσία, γύρω στα 5.000 χρόνια πριν. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα ώστε να μπορέσουν οι άνθρωποι να τα κρατήσουν κοντά τους.

Η γενετική αλλαγή που άλλαξε τα πάντα

Το αποφασιστικό βήμα όμως ήρθε περίπου 800 χρόνια αργότερα. Μια παραλλαγή του γονιδίου GSDMC, που τροποποιεί τη δομή της σπονδυλικής στήλης και ενισχύει τη μυϊκή δύναμη, έκανε τα άλογα πιο σταθερά και κατάλληλα για αναβάτες. Η μετάλλαξη αυτή εξαπλώθηκε μέσα σε λίγες γενιές εντυπωσιακά γρήγορα – με ταχύτητα που θεωρείται από τους ειδικούς σχεδόν μοναδική στην εξέλιξη των ειδών.

Η χρονική συγκυρία δεν ήταν τυχαία. Περίπου 3.500 χρόνια πριν, στις στέπες βόρεια της Κασπίας Θάλασσας, οι κοινωνίες της εποχής αναζητούσαν πλέον ζώα για πολεμικούς και μεταφορικούς σκοπούς. Εκεί η ανθρώπινη ανάγκη συνάντησε τη σπάνια μετάλλαξη και το αποτέλεσμα ήταν μια επανάσταση που εξαπλώθηκε ταχύτατα σε όλη την Ευρασία. Σε λίγους αιώνες, οι έφιπποι πολεμιστές και οι ταξιδιώτες είχαν φτάσει από τις όχθες του Βόλγα μέχρι τα σύνορα της Κίνας.

Με τον καιρό, οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν και άλλα χαρακτηριστικά. Από την εποχή του Σιδήρου προτιμήθηκαν μεγαλύτερα και πιο στιβαρά άλογα, κατάλληλα για μάχες και ιππικό. Η επιλογή χρωματισμών, όπως οι λευκές κηλίδες ή οι ασημί αποχρώσεις, είχε περισσότερο αισθητική σημασία, ενώ το κρίσιμο στοιχείο για την επιβίωση και την επέκταση ήταν η ικανότητα μεταφοράς αναβατών.

Η κληρονομιά του αλόγου στη διαμόρφωση του κόσμου

Αν η συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν είχε εμφανιστεί ή αν οι άνθρωποι της εποχής δεν είχαν αναζητήσει ζώα για μεταφορά, η ιστορία ίσως να είχε πάρει εντελώς διαφορετική πορεία. Το γεγονός ότι μια μικρή αλλαγή στο DNA μπόρεσε να καθορίσει την κατεύθυνση του πολιτισμού δείχνει πόσο ευάλωτη και συνάμα δυνατή είναι η σχέση ανθρώπου και φύσης.